تصور کنید در جاده‌ای خلوت در حال رانندگی هستید که ناگهان با صحنه‌ای دلخراش روبه رو می‌شوید: خودرو‌ای واژگون شده و فردی بی‌حرکت روی آسفالت افتاده است. اطرافیان سردرگم‌اند و هیچکس نمی‌داند دقیقا باید چه کاری انجام دهد. در چنین لحظاتی، اگر فردی دانش لازم را درباره بی حرکت سازی مصدوم داشته باشد، می‌تواند جان یک انسان را از آسیب‌های جدی یا حتی مرگ نجات دهد. در این مقاله حامی طب متین به بررسی مراحل دقیق بی حرکت سازی مصدوم می‌پردازیم.
اهمیت بی حرکت سازی مصدوم
بی حرکت سازی مصدوم، اولین و مهم‌ترین گام در کمک به فردی است که دچار آسیب دیدگی شدید شده است. در بسیاری از حوادث، حرکت دادن نادرست یا عجولانه مصدوم می‌تواند باعث تشدید صدمات داخلی، آسیب به نخاع یا حتی فلج دائمی شود. به همین دلیل، آگاهی و اجرای صحیح این اقدام حیاتی است.
چرا بی حرکت سازی مصدوم ضروری است؟
- جلوگیری از گسترش آسیب: کوچک‌ترین حرکت می‌تواند شکستگی‌های پنهان یا آسیب‌های نخاعی را بدتر کند.
- حفظ عملکرد اندام‌ها: با ثابت نگه داشتن بدن، از فشار بیشتر روی بافت‌های آسیب دیده جلوگیری می‌شود.
- کاهش درد و شوک: بی حرکت سازی مصدوم به او کمک می‌کند احساس امنیت بیشتری داشته باشد و دردش کمتر شود.
اقدامات ابتدایی پیش از بی حرکت سازی مصدوم
برای بی حرکت سازی مصدوم ابتدا باید یک سری پیش نیاز ها را بررسی کرد که در صورت نیاز آن ها را مهیا کرد.
۱. ارزیابی محیط حادثه
پیش از نزدیک شدن به مصدوم، باید مطمئن شوید که محل حادثه برای شما و دیگران امن است. خطراتی مانند آتش‌سوزی، نشت بنزین، ترافیک عبوری یا برق گرفتگی باید در نظر گرفته شوند.
۲. بررسی وضعیت مصدوم
به آرامی نزدیک شوید، با او صحبت کنید تا سطح هوشیاری‌اش را بسنجید. اگر پاسخی نمی‌دهد یا بی هوش است، به هیچ وجه سر یا گردنش را حرکت ندهید.
۳. تماس با اورژانس
پیش از هر اقدامی، با اورژانس تماس بگیرید و جزئیات محل حادثه و وضعیت مصدوم را اطلاع دهید. در صورت نیاز، راهنمایی تلفنی دریافت کنید.
بی حرکت سازی مصدوم: تثبیت ستون فقرات
یکی از حساس‌ترین مراحل بی حرکت سازی مصدوم، تثبیت گردن و ستون فقرات است. اگر کوچک‌ترین شک به آسیب نخاعی دارید، باید با نهایت دقت عمل کنید.
تثبیت دستی گردن
تا زمان رسیدن تجهیزات مناسب، می‌توان با دستان خود سر مصدوم را در راستای ستون فقرات نگه داشت. این کار باید بدون هیچ فشاری و با ثبات کامل انجام شود. استفاده از هد ایموبلایزر نیز همراه با تخته پشتی، ثبات سر و گردن را به‌خوبی تامین می‌کند.
استفاده از یقه گردنی
اگر یقه‌ای مثل کولار فیلادلفیا در دسترس باشد، استفاده از آن در تثبیت گردن می‌تواند موثرتر باشد. این یقه باید از حرکت گردن جلوگیری کند اما مانع تنفس یا جریان خون نشود.
بی حرکت سازی مصدوم با استفاده از تخته پشتی بلند
برای حمل ایمن مصدوم، به خصوص در صورت آسیب نخاعی، تخته پشتی بلند (لانگ بک بورد) بهترین ابزار است. این تخته بدن را در یک راستا نگه می‌دارد و از جابجایی غیرضروری جلوگیری می‌کند.
روش انتقال به تخته
با کمک حداقل سه نفر، بدن مصدوم باید بدون چرخاندن و خم شدن به صورت کشویی روی تخته قرار گیرد. سپس با بندهای مخصوص بسته شود تا هیچ حرکتی نداشته باشد.
بی حرکت سازی مصدوم در آسیب‌های اندام‌ها
در صورت شکستگی یا دررفتگی، باید اندام آسیب دیده را آتل بندی کرد. این کار از جابجایی استخوان و درد بیشتر جلوگیری می‌کند.
نکات مهم در آتل بندی:
- آتل باید حداقل یک مفصل بالا و پایین‌تر از ناحیه آسیب را بپوشاند.
- میان آتل و اندام، پدگذاری شود تا فشار مستقیم وارد نشود.
- پس از بستن آتل، گردش خون و حس در قسمت پایین‌تر بررسی شود.
۳ سناریوی پرکاربرد در بی حرکت سازی مصدوم
۱. تصادف موتورسیکلت و احتمال آسیب گردن: مصدوم بی‌هوش است و روی زمین افتاده. ابتدا تثبیت دستی گردن، سپس نصب یقه و انتقال با تخته انجام می‌شود.
۲. شکستگی استخوان ران در پی سقوط: با استفاده از دو آتل بلند مانند آتل ترکشن، یکی در داخل و دیگری در بیرون پا، اندام تثبیت شده و بانداژ می‌شود.
۳. دررفتگی شانه هنگام فعالیت ورزشی: بدون تلاش برای جا انداختن، بازو در موقعیت فعلی نگه داشته شده و با یک آتل نرم و بانداژ ثابت می‌شود.
داشتن کیف احیا کامل و منظم می‌تواند در چنین موقعیت‌هایی زمان را بخرد و جان نجات دهد.
نکات تکمیلی در بی حرکت سازی مصدوم
- همیشه سعی کنید با آرامش و اطمینان رفتار کنید تا استرس مصدوم کمتر شود.
- از افراد حاضر در صحنه برای کمک استفاده کنید. کار گروهی در این مواقع موثرتر است.
- ابزارها و تجهیزات امدادی خود را به صورت دوره‌ای بررسی و آماده نگه دارید.
- در صورت نداشتن ابزار، از وسایل دم‌دستی مثل روسری، چوب، یا پتو برای بی حرکت سازی مصدوم استفاده کنید.
نتیجه گیری
بی حرکت سازی مصدوم، مهارتی حیاتی در کمک‌های اولیه است که باید با دقت، آگاهی و تجهیزات مناسب انجام شود. این اقدام می‌تواند از بروز آسیب‌های جبران ناپذیر جلوگیری کرده و جان فرد آسیب دیده را نجات دهد. با یادگیری اصول درست بی حرکت سازی مصدوم و تمرین در موقعیت‌های شبیه سازی شده، می‌توانیم در مواقع بحرانی به جای تماشاگر بودن، ناجی باشیم.